De heer Spruyt zal zijn lezing beginnen met een bespreking van bovenstaand schilderij van Hans Holbein de Jongere, de Ambassadeurs. Op de website van de National Gallery kunt u het schilderij in detail bekijken.
Blaise Pascal
Hoewel Pascal zijn sporen heeft nagelaten als briljant natuurkundige en wiskundige en bijvoorbeeld de uitvinder is van de eerste werkende rekenmachine, zijn wij natuurlijk vooral geïnteresseerd in de betekenis van Pascal als verdediger van het Christendom.
Pascal leefde in een tijd van godsdienstoorlogen en wetenschappelijke ontdekkingen die de aloude religieuze zekerheden op losse schroeven zetten. Hij was een tijdgenoot van Descartes.
Zijn leven was kort (1623 -1662) en getekend door fysiek lijden. Dat belette niet dat hij door zijn werk van blijvende betekenis is.
Vanaf zijn 24e wijdde Pascal zich aan de verdediging van het Christendom. Hij had een bekering ondergaan die nog eens dramatisch werd versterkt door de ervaring die hij had in de de nacht van 24 november 1654. Hij had een diepingrijpende religieuze openbaring, die leidde tot zijn tweede bekering. Pascal beschreef zijn ervaringen op een stuk perkament dat hij in de voering van zijn jas naaide om het altijd bij zich te dragen. Daar stond onder andere de beroemd geworden tekst op: De God van Abraham, Isaäk en Jacob, níet die van de filosofen en geleerden .. het besef dat God Iemand is, niet slechts íets.
Van nu af aan zoekt Pascal alleen nog Christus. Hij verzaakt alle wereldse banden en wijdt zich met hartstochtelijke overgave aan de armen.
Pascal voelde zich sterk aangetrokken tot het Jansenisme, een beweging, aanvankelijk binnen de Kerk, die geïnspireerd door Augustinus, de nadruk legde op de zondige natuur van de mens en de goddelijke genade, en minder op de vrije wil en goede werken. In de theologische controverses hieromtrent is naast de goddelijke genade, het kernbegrip praedestinatie. Er zijn volgens Gods eeuwige plannen uitverkorenen en verworpenen, alles is afhankelijk van Gods genade. Een moeilijkheid kan zich hier voordoen met betrekking tot de vraag wat dan de zin is van een apologie van het geloof bijvoorbeeld. Enfin, dit om kort en onvolledig genoemde controverse te benoemen. De Jansenistische kloostergemeenschap van het beroemde Port Royal nabij Parijs, voerde hierover een polemiek tegen de Jezuïeten. Pascal steunde hen met zijn zogeheten Lettres Provinciales die enorme populariteit genoten.
Het beroemdste werk van Pascal is zijn Pensées (gedachten), een verzameling fragmentarische notities die een voorbereiding zouden zijn op een systematisch werk over de apologie van het Christendom. Pascal stelt de existentiële vragen, wat betekent het als er geen God is, wat betekent het als God bestáát? Beroemd is Le pari de Pascal, de gok van Pascal : wed op het bestaan van God en lééf ernaar, neem het risico, wat kun je verliezen? Pascal legt de nadruk op de rede van het hart. Dit staat in scherp contrast met het opkomend rationalisme, waarvan Descartes een van de leidende figuren is.
Bart Jan Spruyt heeft uitgebreid studie gemaakt van Pascal en doceert ook over hem. Hoe kan Pascal ons inspireren als verdediger van het Christendom en in ons persoonlijk geloofsleven? Hij spreekt vanuit protestants-christelijk perspectief en het is dus zeer interessant te vernemen welke aspecten van Pascal hij benadrukt. Het belooft een boeiende lezing te worden over een fascinerende en springlevende figuur uit de traditie van het Christendom. MCM
Op 21 september 2024 komt Bart Jan Spruyt spreken over het zeventiende eeuwse genie, de Franse wis- en natuurkundige en apologeet van het Christendom, Blaise Pascal. Bart Jan Spruyt is historicus, journalist en docent kerkgeschiedenis en apologetiek onder andere bij het seminarie van de Hersteld Hervormde Kerk aan de VU.
Deze lezing heeft plaatsgevonden en kan via deze link worden bekeken.